فهرستی از صنایع دستی ایرانی

هرسرزمین و اقلیمی با توجه به سنت‌های فرهنگی که در خود پرورش داده و راه‌های هنرمندانه‌ای که برای زندگی پیدا کرده، صنایع دستی منحصر بفرد خود را هم به وجود آورده است. بنابراین برای اینکه بدانیم صنایع دستی شامل چه رشته‌هایی می‌شود، باید ناحیه به ناحیه جغرافیای زمین را بگردیم و در هر محدوده‌ای از فرهنگ‌های مشابه هنرهای دستی آنجا را شناسایی کنیم.
به همین خاطر است که خانه هفتدست برای معرفی فهرستی از رشته های صنایع دستی در ایران، به سراغ نتیجه پژوهشی از فرحناز قاضیانی رفت. این پژوهشگر در پاییز و زمستان سال 1388، مقاله‌ای با همین عنوان در نشریه فرهنگ مردم به چاپ رسانده که آن را برای شما بازنشر می‌کنیم. دراین مقاله 15 شاخه برای صنایع دستی مشخص شده که هر یک از آنها شامل هنرهای مختلفی است.

1-    نساجی سنتی: 
1-1-    ابریشم بافی 1-2- احرامی بافی 1-3- ارمک بافی 1-4- برک بافی 1-5- باشلق     1-6- کرباس بافی 1-7- قناویز 1-8- فرت بافی 1-9- شمدبافی 1-10- گزی بافی 11-1- متقال بافی 1-12- چفیه بافی 1-13- جیم بافی 1-14- پتوبافی 1-15- شعربافی 1-16- پرده بافی 1-17- نواربافی  1-18- پن بافی 1-19- مداخله بافی 1- 20- کارت بافی 1-21- خوس بافی 1-22- وریس بافی (نواربافی) 1-23- ترمه بافی 1-24- جاجیم بافی 1-25- ماشته بافی 1-26- موج بافی 1-27- ساچیم بافی 1-28- ترمه بافی 1-29- چپری 1-30- حمام سری 1-31- حوله بافی 1-32- دارایی بافی (ایکات) 1-33- سجاده بافی 1-34- سیاه چادربافی 1-35- شک بافی 1-36- عبابافی 1-37- عریض بافی 1-38- متکازین 1-39- گلیچ 1-40- مخمل بافی 1-41- شال بافی 1-42- زری بافی.
2-    بافته های داری و زیراندازها:    
1-2- قالی بافی 2-2- نمکدان بافی 2-3- چنته 2-4- گلیم گل برجسته 2-5- گلیم ورنی 2-6- گلیم شیریکی پیچ 2-7- گلیم سفره کردی 2-8- گلیم مفرش 2-9- گلیم مسند 2-10- گلیم دورو 2-11- گلمچمه بافی 2-12- گلیم رندی 2-13- چنته 2-14- اجاق قراقی 2-15- خورجین بافی 2-16- جل اسب 2-17- پلاس بافی 2-18- سراندازبافی
2-19- نمدمالی 2-20- بافته های عشایری.
3-    پوشاک سنتی:
1-3- البسه محلی 3-2- پوستین دوزی 3-3- پای پوش های سنتی 3-4- رویه گیوه بافی
 3-5- گیوه چینی 3-6- تخت کشی گیوه (آجیده، بته ای و چرمی) 3-7- گیوه دوزی
 3-8- گیوه بافی 3-9- چاروق دوزی 3-10- چموش دوزی 3-11- مجسمه های محلی (مومی) 3-12- بافتنی های سنتی 3-13- عروسک بافی 3-14- برقع 3-15- چوقابافی (چوغابافی) که در گروه بافته های داری نیز قرار دارد.
4-    چاپ‌های سنتی: 
1-4- قلمکار 4-2- چاپ مهری 4-3- نقاشی 4-4- کلاقه ای یا باتیک 4-5- دندانی
5-    سفال، سرامیک و کاشی سنتی: 
1-5- خرمهره سازی 5-2- نقاشی روی سفال 5-3- نقاشی رولعابی 5-4- نقاشی زیرلعابی
5-5- کاشی زرین فام 5-6- کاشی معرق 5-7- کاشی هفت رنگ 5-8- کاشی مینایی
5-9- سفال و سرامیک 5-10- سفال نقش برجسته 5-11- کاشی معقلی 5-12- کاشی مشبک.
6-    صنایع دستی چرمی:
1-6- جلدسازی چرمی سنتی 6-2- سراجی سنتی 6-3- سوخت روی چرم 6-4- معرق چرم
6-5- نقاشی روی چرم 6-6- نقش اندازی ضربی روی چرم 6-7- زین سازی.
7-    هنرهای دستی وابسته به معماری:
1-7- گچ بری 7-2- مقرنس کاری 7-3- آهک بری (ساروج بری)
8-    صنایع دستی فلزی:
1-8- افزار فلزی (اسلحه سازی و ...) 8-2- جونده کاری 8-3- چاقوسازی 8-4- چلنگری
8-5- حکاکی روی فلز 8-6- دواتگری 8-7- زیورآلات سنتی (میناکاری نقره و طلا)
8-8- ضریح سازی 8-9- علامت سازی 8-10- قفل سازی 8-11- قلمزنی 8-12- کوفته گری (طلاکوبی روی فولاد و...) 8-13- گرگوربافی 8-14- مسگری 8-15- مشبک فلز
 8-16- ملیله سازی 8-17- مینای نقاشی 8-18- مشبک 8-19- مینای خانه بندی
8-20- مینای مرصع 8-21- ورشوسازی 8-22- زمودگری 8-23- احجام فلزی سنتی.
9-    صنایع دستی چوبی:
1-9- بامبوبافی 9-2- چیق بافی 9-3- احجام چوبی سنتی (پیکرتراشی) 9-4- حصیربافی (بوریابافی، بادبزن بمپور) 9-5- سیس بافی 9-6- خاتم کاری 9-7- خراطی 9-8- سازهای سنتی 9-9 سوخت روی چوب 9-10- کپور بافی 9-11- کنده کاری روی چوب 9-12- گره چینی 9-13- ارسی سازی 9-14- محرق ساقه گندم 9-15- ترکه بافی 9-16- ارغوان بافی 17-9- مرواربافی 9-18- چم بافی 9-19- مشبک کاری 9-20- معرق چوب 9-21 معرق منبت 9 -22- منبت چوب 9-23- نازک کاری 9-24- نقاشی روی چوب 9-25- قواره بری.
10-    صنایع دستی دریایی: نقاشی روی صدف

11- صنایع دستی سنگی:
11-1-    تراش های سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی 11-2- حجاری سنتی (سنگ تراشی) 11-3- حکاکی روی سنگ 11-4- خراطی سنگ 11-5- فیروزه کوبی 11-6- احجام سنگی 11-7- مرصع کاری 11-8- مشبک سنگ 11-9- معرق سنگ 11-10- موزائیک سنگ.
12- صنایع دستی مستظرفه:
1-12- پاپیه ماشه 12-2- تذهیب 12-3- تشعیر 12-4- جلدسازی 12-5- صحافی سنتی 12- 6- طراحی سنتی (طراحی فرش و ...) 12-7- قطاعی (کاغذ و پارچه) 12-8- کاغذسازی سنتی 12-9- نقاشی قهوه خانه‌ای 12-10- نقاشی گل و مرغ 12-11- نقاشی لاکی 12-12- نگارگری ایرانی (مینیاتور) 12-13- نقاشی سنتی دیواری 12-14- نقاشی سنتی روی استخوان.
13- رودوزی های سنتی:
1-13- تسمه دوزی 13-2- تفرشی دوزی 13-3- چهل تکه دوزی 13-4- خاتمی دوزی  13-5- لندره دوزی 13-6- خوس دوزی 13-7- ده یک دوزی (برجسته دوزی) 13-8- زرک دوزی 9-13- زغره دوزی 13-10- ستاره دوزی 13-11- سرافی دوزی 13-12- سرمه دوزی 13-13- سکمه دوزی 13-14- چشمه دوزی 13-15- درویش دوزی 13-16- ژوردوزی 13-17- خامه دوزی 13-18- سیاه دوزی 13-19- سوزن دوزی ترکمن (سیاه دوزی ترکمن) 13-20- شرابه دوزی 13-21- منگوله دوزی 13-22- آویزه دوزی 13-23- شمسه دوزی 13-24- صدف دوزی 13-25- قلابدوزی رشت 13-26- قیطان دوزی 13-27- فتیله دوزی 13-28- مغزی دوزی 13-29- یراق دوزی 13-30- کتیبه دوزی 13-31- کردی دوزی 13-32- کم دوزی (کمان دوزی- کمه دوزی) 13-33- زرتشتی دوزی (گبردوزی) 13-34- گلابتون دوزی (بادله دوزی) 13-35- سوزن دوزی اصفهان 13-36- گلدوزی 13-37- گندمی دوزی 13-38- لانه زنبوی دوزی 13-39- مخمل دوزی 13-40- مرصع دوزی (سنگ دوزی) 13-41- مروارید دوزی 13-42- مضاعف دوزی 13-43- ملیله دوزی 13-44- ممقان دوزی 13-45- منجوق دوزی 13-46- نقده دوزی 13-47- نقش دوزی 13-48- قلابدوزی اصفهان 13-49- نواردوزی 13-50- آجیده دوزی (لایه دوزی) 13-51- آینه دوزی 13-52- سوزن دوزی بلوچ 53-13- بلیش دوزی (قزاق دوزی) 13-54- پته دوزی (سلسله دوزی) 13-55- پولک دوزی 13- 56- پیله دوزی 13-57- دانه دوزی 13-58- سکه دوزی (اشرفی دوزی) 13-59- پریواردوزی. 
14- آبگینه:
14-1-    شیشه گری فوتی 14-2- معرق شیشه (شیشه خانه بندی) 14-3- شیشه حرارت مستقیم 14-4- هم جوشی شیشه 14-5- تراش شیشه 14-6- نقاشی روی شیشه 7-14- نقاشی پشت شیشه 14-8- آینه کاری.
15- پیشه‌های سنتی وابسته به صنایع دستی:
1-15- رنگرزی گیاهی 15-2- گلابتون سازی 15-3- ابریشم کشی 15-4- نخ ریشی سنتی 5-15- رفوگری 15-6- دباغی سنتی 15-7- ملقمه فلز.