این مصیبت انسانی در مقابل چشمان خاموش جهانیان اتفاق می‌افتد و این پرسش را در هر وجدان بیداری مطرح می‌کند که تاریخ درباره ما که تماشاچی این روزها بودیم چه خواهد نوشت. در آستانه بهاری نو امید است که با آتش بس جلوی تداوم این وحشی‌گری گرفته شود. گرچه تا قدرت‌های سودجو و برتری‌طلب از سوی مردم مهار نشوند، امید به داشتن جهانی عادلانه‌تر ممکن نخواهد بود. از همین رو در این مطلب به معرفی یکی از تاکتیک‌های زنان فلسطینی در بکار گرفتن هنر سوزن دوزی برای مقاومت و پایداری می‌پردازیم.

زنان فلسطینی پوشیده با لباس‌های مزین به تطریز در بیت الحم

شاید واژه تطریز را شنیده باشید. 
تطریز نام هنر سوزن‌دوزی چندهرازساله در فلسطین است. هنری که پیشینه آن به هزارسال پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد و از مادر به دختر انتقال پیدا می‌کند. هنری منحصر بفرد که در مسیر طولانی خود تکوین پیدا کرده و هر نسلی چیزی به آن افزوده است.
 

یک عروس فلسطینی در رام الله پوشیده در لباس سنتی این منطقه، اواخر 1900

بخاطر همین ویژگی تطریز هنری است متعلق به همه کسانی که می‌خواهند در آن مشارکت کنند. هر غیر فلسطینی که می‌خواهد سهمی در پوشیدن یا دوختن تطریز داشته باشد باید درباره تاریخ و اصالت آن بداند. دانستن تاریخ این دست‌دوزها کمک می‌کند تا بفهمیم که این یک هنر سیاسی است و نمی تواند از مردم خود جدا باشد، پس استفاده از این هنر هم باید به ایستادن در کنار فلسطینیان منجر شود. تا جایی که به شما مربوط می شود، می توانید با پوشیدن یا دوختن این موتیف‌ها صدای مقاومت فلسطین باشید و برای حمایت از آن ها در قبال ستمی که متحمل می‌شوند، نقشی ایفا کنید. در جریان آشنایی با این هنر می‌توانید با فلسطینیان هم آشنا شوید، آن‌ها ملاقات کنید یا به شناختی عمیق‌تری از ایشان برسید. این سنت هم مانند همه سنت‌ها رنگ و بوی خانه‌های فلسطینی را به محیط شما می‌آورد و این ارتباط فرهنگی باعث غنای بیشتر هر دو طرف خواهد شد. در این مسیر هنرمندان دوزنده تطریز را هم خواهید شناخت و عرصه هنر فلسطینی راهی برای پیوند میان شما و این فرهنگ خواهد بود. اینگونه شناخت هنر، به تبادل عشق و شور میان آدم‌ها خواهد انجامید و این با جدا کردن هنرها از آدم‌ها متفاوت است. جدایی که هنر را فقط و فقط به عرصه‌ای برای سودآوری بیشتر در بازار تبدیل کرده و در واقع آن را از هرگونه معنای انسانی تهی می‌کند.

 
کودک فلسطینی دختر در دست‌دوزی از مادرش که آرزو می‌کند روزی او را به سرزمین مادری بازگرداند

تطریز چیست؟
هنر تطریز، هنری تکوینی است که در آن نقش‌هایی بر پارچه با استفاده از سوزن و قلاب زده می‌شود، این هنر نسل به نسل از مادر بزرگ‌های دیروز گشته تا به دختران امروز رسیده و در هر نسل چیزی هم بر آن افزوده شده است.
تطریز برای زنان فلسطینی چیزی بیشتر از سرگرمی یا تزئین لباس است. تطریز در واقع زبانی پر رمز و راز دارد که از سرنوشت آن که آن را دوخته و می‌پوشد سخن می‌گوید. این هنر دست اغلب تنها راه درآمد زنان فلسطینی در اردوگاه های آوارگان است. برخی پروژه‌های حمایتی به این زنان کمک می کنند تا کارگاه سوزن دوزی تاسیس کنند و با طراحی الگوهایی نو تولیدات دستی خود را در کشورهای غربی به فروش برسانند. 

 
نام برخی از موتیف‌های تطریز

سفر این لباس‌ها و سوزن‌دوزی‌ها به سرزمین‌های دوردست روایت‌های زندگی در مقاومت و مقاومتی بی‌پایان برای زندگی در سرزمین مادری را به جای جای جهان می‌رساند. در گذشته یک لباس کارشده با تطریز حکم گنجی ارزشمند را داشت. گاهی فروش یک تکه تطریز برای تامین مخارج مداوای یک بیمار یا فروش یک لباس برای تهیه هزینه تحصیل یک کودک صرف می‎شد و خانواده ای را نجات می‌داد. ویژگی بارز همین است که این سوزن‌دوزی‌ها این قصه‌ها را در خود حفظ می‌کنند. قصه زنانی که زندگی را زنده نگاه می‌دارند و با هنر دست‌های خود در سخت‌ترین شرایط هم آن را می‌پرورند.
تطریز در هر منطقه از فلسطین مخصوص و منحصربفرد است، بطوری که با کنار هم چیدن تنوع سبک‌های آن می‌توان نقشه فلسطین را ترسیم کرد و مسیر آوارگان را از نقطه آغاز پی گرفت. هر شهر سبک دوخت و موتیف‌های مخصوص به خود را دارد که با شهرهای دیگر متفاوت است، در این دوخت‌های نقش‌هایی از گل‌ها، درختان و پرنده‌ها متناسب با آن منطقه جغرافیایی و فرهنگ مردمان شهر بکار می‎رود.
 

یک زن فلسطینی در حال دوختن تطریز در غزه، 1967 میلادی

آنچه در این هنر بی‌بدیل بیش از همه چشم‌گیر است، پویایی آن و ظرفیت‌های نوآوری است که در طراحی و بروزرسانی‌اش وجود دارد. نسل‌های مختلف زنان فلسطینی پیوسته در بازطراحی این هنر کوشش می‌کنند و با این کار این هنر را به هنری جهانی تبدیل کردند که جامعه هنرمندان نمی تواند به پویایی آن بی توجه بماند.
تطریز یک نشانه هویتی مهم است که با روایتی زنانه از تاریخ خاورمیانه نمی‌گذارد ظلم و ستمی که بر فلسطینیان رفته به فراموشی سپرده شود. هنرمندان فلسطینی همچون فاطیما آبادی، با عکاسی از تطریزها به ثبت آن‌ها و معرفی این هنر سیاسی می‌پردازد و وفا غنیم نویسنده فلسطینی در آمریکا کتابی با عنوان «تطریز و چای» دارد که در آن از ریشه های خود سخن می‎گوید.

نمونه‌ای از نقش گل در تطریز